Bir sperm hücresi yumurta zarından içeri girdikten sonra, yumurtanın sitoplazmasında bulunan kesecikler-den salgılanan enzimler zona pellusidanın sertleşmesini Sağlar. Bu da birden fazla spermin yumurtaya girmesini engeller. Çünkü her defasında yumurtayı döllemek için bir kaç yüz milyon sperm yarışa girer. Bu yarış sırasında birçoğu ölür. Yumurtaya ulaşan spermlerden sadece biri yumurtayı dölleyebilir. Döllenme sonucu oluşan yapıya zigot denir. Döllenmeden kısa bir süre sonra zigot aktifleşerek bölünmeye (mitoz) başlar.
Döllenme sperm ve yumurtanın birleştiği ortama göre dış ve iç döllenme şeklinde ikiye ayrılır.
Dış Döllenme:
Sperm ve yumurtanın vücudun dışında birleşip zigot oluşturmasına dış döllenme denir. Suda yaşayan bir-çok omurgasız ile balık ve amfibianlar gibi omurgalılarda görülür. Balık ve amfibianlarda yumurta ve spermin aynı anda suya bırakılmasını sağlayan kur davranışları göze çarpar. Bu durum döllenme şansını artım. Ayrıca yumurtalar suyun temiz, oksijence zengin ve nispeten durgun olduğu ortamlara bırakılır. Dış döllenme yapan hayvanlarda döllenme ve embriyo gelişimi suda gerçekleşir.
Dış döllenme suda gerçekleştiği için zigot oluşumu tesadüflere kalmıştır. Dişi suya çok sayıda yumurta bırakarak döllenmeyi garanti altına alır. Gerek bu yumurtaların ve gerekse oluşan embriyoların büyük kısmı ölür veya diğer hayvanlara yem olur. Geriye kalan az sayıdaki embriyo büyüyüp gelişerek türün devamlılığını Sağlar.
Dış döllenme yapan hayvanlarda, kuruma tehlikesi olmadığından yumurtalar kabuk taşımaz. Ayrıca spermlerin yumurtaya girmesi için yumurtanın sert bir kabuk taşımaması gerekir.
İç Döllenme:
Döllenme ancak sulu ortamda gerçekleşir. Çünkü spermlerin yumurtayı bulması, içinde yüzecekleri bir sıvının varlığına bağlıdır. Suyun varlığı ayrıca yumurtanın kurumasını önler. Bu nedenlerden dolayı karasal ortamlarda dış döllenme olmaz.
Karasal ortama adapte olmuş hayvanların tümünde (böcekler, toprak solucanı, sürüngen, kuş ve memeliler) iç döllenme görülür. Yani yumurta dişi bireyin vücudunda döllenir. Ayrıca balina, fok ve yunus gibi suda yaşayan memelilerde ve bazı akvaryum balıkları ile köpek balıklarında da iç döllenme görülür. İç döllenmede spermler bir çiftleşme organı aracılığı ile dişinin vücuduna aktardın İç döllenmede,
- Döllenme garanti altına alınmıştır.
- Yumurta sayısı çok daha azdır.
Eşeyli Üreme: Eşeyli üremede çoğunlukla iki farklı ebeveyn vardır. Bu ebeveynlerin mayozla oluşturduğu biri erkek, diğeri dişi iki üreme hücresi birleşerek (döllenerek) diployit zigotu meydana getirir. Bu zigotun bölünüp gelişmesiyle yeni bir birey meydana gelir. Eşeyli üreme bir hücrelilerden insana kadar mantar, bitki ve hayvanlarda yaygın olarak görülür.
Eşeyli üreme, mayoz sırasındaki homolog kromozomların gametlere rastgele dağılması ve krossing over vasıtasıyla, ayrıca yumurta ve spermlerin rastgele birleşmesi yoluyla genetik çeşitlilik sağlar.
- Adaptasyonu hızlandırır.
- Türleşmeyi sağlar.
- Enerji gereksinimi yüksektir.
- Fazla kaynağa ihtiyaç gösterir.
- Kuşaktan kuşağa zararlı genlerin kaybını hızlandırır.
- Koşulları sıkça değişen ortamlarda popülasyonların devamlılığını sağlar.
Partenogenez:
Yumurtanın döllenmeden gelişerek genellikle haployit (n) kromozomlu yeni bir birey oluşturmasına partenogenez denir. Daha çok arı, kelebek, karınca ve yaprak biti gibi omurgasızlarda görülür. Bununla birlikte balık, kurbağa, sürüngen ve kuş gibi omurgalıların bazı türleri de partenogenezle çoğalabilir.
